Ubiegły rok w branży e-commerce został zdominowany przez nową ustawę o prawach konsumenta, która weszła w życie 25 grudnia 2014 roku. Część sklepów internetowych dostosowała się do najważniejszych zmian, które zostały na nie nałożone przez ww. nowelizację przepisów, jednak nie wszystkie. Ponad 12 miesięcy obowiązywania nowej ustawy to doskonały czas na pierwsze podsumowania – zwłaszcza, że w kwietniu 2016 roku nadchodzą kolejne rewolucyjne zmiany.
Ponad 300 klauzul niedozwolonych w roku 2015
To prawda, że rejestr klauzul niedozwolonych powiększa się każdego dnia, jednak należy zwrócić uwagę na to, że już nie w takim tempie jak w latach poprzednich. W ubiegłym roku przybyło w nim łącznie 305 klauzul niedozwolonych, z czego równe 100 zostało zakwalifikowanych do „handlu elektronicznego”, a 48 dotyczyło „sprzedaży konsumenckiej”.
Klauzule niedozwolone na przestrzeni ostatnich 4 lat
Gołym okiem widać, że jest lepiej. W porównaniu do lat poprzednich, na przykład do roku 2013 czy 2012, gdzie rocznie przybywało ponad tysiąc nowych niedozwolonych zapisów w rejestrze UOKiK – można pokusić się o stwierdzenie, że sytuacja została opanowana. Zauważamy wyraźną tendencję spadkową co do liczby klauzul niedozwolonych na przestrzeni ostatnich kilku lat. Czy można więc żywić nadzieję na to, że rok 2016 będzie jeszcze łaskawszy pod względem klauzul niedozwolonych?
E-commerce w Polsce rośnie w siłę
W 2015 roku klauzul niedozwolonych w rejestrze UOKiK przybyło o wiele mniej. Nie da się jednak ukryć, że to nadal bardzo duże liczby – zwłaszcza, jeśli weźmiemy pod uwagę popularność e-sklepów w naszym kraju. Według raportu Gemius „E-commerce w Polsce 2015”, już 55% Polaków choć raz w życiu zrobiło zakupy przez Internet. Ten odsetek rośnie oczywiście z miesiąca na miesiąc, na co z pewnością wpływ ma nieustanny rozwój i popularyzacja nowych technologii – tłumaczy Michał Hruświcki z serwisu CentrumSprzedawcy.pl.
Właśnie ze względu na wspomnianą wyżej popularność tak istotne jest zachowanie odpowiedniego poziomu ostrożności oraz czujności podczas robienia zakupów przez Internet. Wszyscy chcemy, by były one możliwie jak najbardziej bezpieczne, przyjemne i bezproblemowe. Pomimo tego, że wiele osób podchodzi bardzo negatywnie do zakupów internetowych, można zadbać o swoje bezpieczeństwo, stosując się do kilku zasad. Ważne jest jednak to, abyśmy wykonali wszystkie kroki jeszcze przed podjęciem zobowiązujących decyzji zakupowych, a nie dopiero po, kiedy właśnie zorientowaliśmy się, że prawdopodobnie coś jest nie tak.
Źródło: GEMIUS, raport „E-commerce w Polsce 2015”, https://www.gemius.pl/files/reports/E-commerce-w-Polsce-2015.pdf
Zasady bezpieczeństwa przy zakupach online
Jak mówi Dawid Bugajski, radca prawny serwisu Prokonsumencki.pl – Jeżeli chcemy bezpiecznie robić zakupy przez Internet, konieczne jest sprawdzenie kilku rzeczy jeszcze przed zawarciem transakcji. Po pierwsze, zwróćmy uwagę na regulamin sklepu internetowego – czy jest czytelny, zrozumiały i przede wszystkim – zgodny z prawem. Po drugie, warto sprawdzić opinie o danym sklepie, jego obecność i aktywność w mediach społecznościowych. Po trzecie, zorientujmy się czy serwis może pochwalić się certyfikatami lub obecnością w rankingach. Te wszystkie działania mogą zwiększyć nie tylko zaufanie do danego sklepu, ale również poziom naszego bezpieczeństwa. Jeśli już na tym etapie zapali nam się lampka ostrzegawcza – lepiej podarujmy sobie zakupy w tym miejscu, nawet jeśli cena jest dużo niższa.
Nowa ustawa – nowe kłopoty dla e-sprzedawców
Nowa ustawa o prawach konsumenta została podpisana przez Prezydenta 30 maja 2014 roku. Sklepy internetowe i branża e-commerce miały pół roku tzw. vacatio legis na dostosowanie się do nowych przepisów, jednak pomimo tak długiego czasu nie wszystkie zdążyły ze zmianami. Nie obyło się bez sporych problemów, dużych ilości stresu i nerwówki – zwłaszcza przed świętami Bożego Narodzenia w 2014 roku, czyli tuż przed wejściem w życie nowej ustawy.
Po prawie roku obowiązywania nowego prawa widać dużą poprawę – sprzedawcy są bardziej świadomi i mają bardziej pozytywne podejście do nowej ustawy niż rok temu. Nadal jednak zdarzają się kwestie, które są dla nich niejasne lub niezrozumiałe. Obserwujemy też przypadki trudności e-sklepów z wdrożeniem i stosowaniem się do nowych przepisów konsumenckich, jednak nie są one tak częste jak wcześniej – komentuje Dawid Bugajski, radca prawny serwisu Prokonsumencki.pl.
Pomimo tego, że to na sklepach internetowych ciążyły największe zobowiązania jeśli chodzi o nowelizację prawa, to konsumenci są jednak stroną zdecydowanie bardziej zadowoloną ze zmian niż sprzedawcy. „Prokonsumenckie” przepisy sprawiają, że przedsiębiorcy mają prawo czuć się poszkodowani i zepchnięci na dalszy plan. Ciągle młoda ustawa z dnia 30 maja 2014 roku nadal nie posiada wystarczającego orzecznictwa, więc niektóre kwestie wciąż pozostają nierozstrzygnięte, przez co pewne decyzje właściciele e-sklepów muszą podejmować niejako „na własną rękę”.
Sprzedawcy kontra kontrole UOKiK
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów rok 2015 potraktował niejako z przymrużeniem oka, dając e-sprzedawcom czas na całkowite dostosowanie się do nowych przepisów. Jednak, co wielokrotnie zaznaczali w swoich komunikatach właściwie już od lipca 2015, z początkiem 2016 roku rozpoczęły się poważne kontrole. Już około 2 miesiące temu na stronie internetowej UOKiK’u pojawiły się nowe oferty pracy, ściśle związane z zapowiadanymi kontrolami.
Jak Urząd zapowiedział, tak zrobił. Już na początku tego roku po raz pierwszy w historii swojej działalności wydał „ostrzeżenie konsumenckie” dotyczące działalności jednego z przedsiębiorców – Tomasza Braniewskiego. UOKiK na swojej stronie internetowej ostrzegł, że prowadzone przez niego serwisy ogłoszeniowe „mogą powodować znaczne straty dla klientów”. Oprócz ostrzeżenia, Urząd nałożył również na niego karę w wysokości ponad 21 tys. zł za naruszanie zbiorowych interesów konsumentów.
Te działania dają do zrozumienia, że UOKiK nie zamierza tolerować łamania prawa, nie dostosowania się do obowiązujących przepisów i korzystania na niewiedzy czy nieświadomości konsumentów. To pozwala żywić nadzieję, że w roku 2016 klauzul niedozwolonych w rejestrze będzie po prostu mniej, a zakupy przez Internet będą zwyczajnie o wiele bardziej bezpieczne – komentuje ostatnie działanie UOKiK Patryk Zieliński z serwisu KlauzuleNiedozwolone.pl.
Kolejne zmiany już niedługo
Już za niespełna 3 miesiące czekają nas kolejne, duże zmiany, które zostały przyjęte jeszcze przez poprzedni rząd za sprawą wspólnej inicjatywy legislacyjnej Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości oraz UOKiK’u. Miała ona na celu usprawnienie eliminowania niekorzystnych dla konsumentów praktyk oraz podniesienie poziomu efektywności kontroli klauzul niedozwolonych.
Do najważniejszych zmian, które już za kwartał zaczną obowiązywać, należy zaliczyć jeszcze wprowadzenie instytucji tajemniczego klienta w działaniach UOKiK, zakaz proponowania konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają ich potrzebom oraz proponowanie ich w sposób nieadekwatny do charaktery, co ma zmusić przedsiębiorców do faktycznej analizy potrzeb konsumentów.
Na uwagę zasługuje również jeszcze jedna duża zmiana – nowy model kontroli postanowień wzorców umów. Już za trzy miesiące to Prezes UOKiK w decyzji administracyjnej będzie rozstrzygał o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy i zakazywał jego dalszego wykorzystywania.
Pozostając jeszcze w temacie klauzul niedozwolonych, Prezes UOKiK będzie mógł określić środki usunięcia skutków naruszenia zakazu stosowania postanowień niedozwolonych. Postępowanie w sprawie zabronionych w umowach czy regulaminach zapisów już za kwartał wszczynane będzie z urzędu lub z inicjatywy konsumentów, rzeczników konsumentów, Rzecznika Ubezpieczonych czy nawet organizacji konsumenckich. Od tej pory, to UOKiK będzie miał możliwość nakładania kar za stosowanie klauzul niedozwolonych – do 10 procent obrotu – co z pewnością zwiększy skuteczność ich eliminacji z wzorców umów.
Podsumowanie rocznego raportu klauzulowego
Mamy ogromną nadzieję na to, że tendencja spadkowa dotycząca liczby klauzul niedozwolonych w rejestrze prowadzonym przez Prezesa UOKiK się utrzyma. Dzięki temu, zakupy w Internecie mogą być nie tylko coraz popularniejsze, ale i bezpieczniejsze i przyjazne. Patrząc na dotychczasowe statystyki na przestrzeni 4 lat, widać poprawę i na razie wszystko wskazuje na to, że rewolucji tutaj nie będzie. Pomimo tego, że sam UOKiK robi wszystko co może, by konsumenci byli jak najlepiej chronieni, nie należy jednak zapominać o wspomnianych wcześniej zasad robienia przemyślanych zakupów online. Bazując jednak na dotychczasowych statystykach związanych z klauzulami niedozwolonymi, z pewnością uzasadnione jest bardziej optymistyczne spoglądanie w przyszłość. Mamy nadzieję, że kolejny roczny raport klauzulowy będzie potwierdzał nasze wstępne założenia.