Klauzule niedozwolone to postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy. Warunkami niezbędnymi uznania danego postanowienia umowy za niedozwolone są dodatkowo brak indywidualnego uzgodnienia takiego zapisu z konsumentem oraz wymóg, aby postanowienie to nie określało jednoznacznie głównych świadczeń stron umowy. Klauzule niedozwolone możemy najczęściej spotkać w regulaminie sklepu internetowego, umowach pośrednictwa, czy też ogólnych warunkach umowy stosowanych np. przez biura podróży, czy banki.

Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Pamiętaj, że indywidualne uzgodnienie nie oznacza, że zawarcie umowy np. w trybie negocjacji całkowicie wyłącza niebezpieczeństwo uznania któregokolwiek postanowienia za niedozwolone – ważne jest tutaj uzgodnienie (rzeczywiste) konkretnego postanowienia, a nie zawarcia umowy. Co więcej to na przedsiębiorcy najczęściej ciąży ciężar wykazania faktu uzgodnienia danego postanowienia.

Inne określenia klauzul niedozwolonych to klauzule abuzywne lub postanowienia niedozwolone.

Otwarta definicja klauzul niedozwolonych (sprzeczność z dobrymi obyczajami) pozwala na dostosowanie tej figury prawnej do zmieniających się warunków rynkowych i coraz wymyślniejszych regulaminów, umów i ofert skierowanych do konsumentów. Jest to duża zaleta tej instytucji, jednakże rodzi to po stronie przedsiębiorców obowiązek ciągłej kontroli stosowanych przez siebie regulaminów i wzorców umowy. W szczególności przedsiębiorca powinien na bieżąco śledzić rejestr klauzul niedozwolonych

Ważne! Za klauzulę niedozwoloną nie możemy jednak uznać postanowienia wzorca umowy, które określa główne świadczenia stron i zostało sformułowane w sposób jednoznaczny.

Ocenę jednoznaczności sformułowania postanowienia odnosimy do przeciętnego konsumenta tzn. takiego, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny. Przykładowo postanowieniem niedozwolonym nie będzie postanowienie określające w sposób jednoznaczny np. cenę produktu – celem takiej regulacji jest uniknięcie kwestionowania przez konsumenta np. wysokiej ceny danego produktu – przyjmuje się, że konsument podejmuje tutaj świadomą decyzję i zbyt szerokie stosowanie instytucji postanowień niedozwolonych burzyłoby stabilność stosunków gospodarczych.

Skutkiem uznania danego postanowienia za niedozwolone jest to, że konsument nie jest nim związany, strony są jednak związane umową w pozostałym zakresie. Przykładowo przedsiębiorca zawarł zapis o karze umownej, które nie dość że dotyczyła jedynie konsumenta to jeszcze była rażąco wygórowana. Uznanie tego zapisu za niedozwolony oznacza, że konsument nie ma obowiązku jej zapłaty. Aczkolwiek strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Przykładowe klauzule niedozwolone

Przykładowe niedozwolone postanowienia umowne to takie, które: wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie; przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy; nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy; uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju; przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta.

Jak wygląda wpis w rejestrze klauzul niedozwolonych

Do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK wpisano już ponad 6000 klauzul niedozwolonych. Poniżej prezentujemy przykładowe wpisy w rejestrze:

„W przypadku niezastosowania się do warunków ust. 5 niniejszego paragrafu kupujący traci prawo do wystąpienia przeciwko sprzedawcy z roszczeniem o odszkodowanie z tytułu uszkodzenia towaru”

„Reklamować można towary już używane, ale tylko jeśli wady wynikły w trakcie ich użytkowania”

„W następujących przypadkach Gwarant może zdecydować o utracie uprawnień gwarancyjnych: (…) dokonywana bez zgody Gwaranta zmian w pojeździe wpływających na jego parametry techniczne, montażu urządzeń ingerujących w jego układ elektryczny oraz urządzeń będących źródłem fal magnetycznych i radiowych”