W dzisiejszym wpisie omówimy jedną z ostatnich decyzji UOKiK dotyczących branży finansowej (decyzja nr RBG – 10/2014). UOKiK na bieżąco monitoruje rynek usług finansowych. Analizowane są umowy, regulaminy oraz informacje zawarte w reklamach dotyczących m.in. kredytów hipotecznych, konsumenckich, pożyczek i lokat inwestycyjnych. Działania Urzędu dotyczą zarówno podmiotów objętych nadzorem (banki, SKOK-i) jak i pozostałych przedsiębiorców świadczących usługi finansowe. Aktualnie prowadzonych jest 81 postępowań dotyczących przedsiębiorców z branży usług finansowych nie objętych nadzorem. Wśród najczęściej kwestionowanych praktyk jest pobieranie niezgodnych z prawem opłat i kar umownych oraz podawanie nieprawdziwych informacji o kosztach kredytu. Jednym z efektów działań Urzędu jest wydana ostatnio decyzja dotycząca praktyk spółki Optima z Gdańska.
Jakie praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów stosował przedsiębiorca
Zgodnie z art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności:
- stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone prowadzonego przez Prezesa UOKiK,
- naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji,
- nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.
UOKiK w swojej decyzji uznał, że przedsiębiorca stosował praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów polegające na:
- podawaniu nieprawdziwej informacji o całkowitym koszcie kredytu poprzez nieuwzględnianie w nim kosztu opłaty za obsługę w miejscu zamieszkania oraz kosztu ubezpieczenia,
- wprowadzeniu w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, poprzez prezentowanie informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu,
- podawaniu nieprawdziwej informacji o wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania,
- niepodawaniu w formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o wysokości stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego,
- niepodawaniu w umowach kredytu konsumenckiego informacji o wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłuŜenia przeterminowanego,
- pobieraniu, w sytuacji odstąpienia przez konsumenta od zawartej umowy o kredyt konsumencki, odsetek od kwoty kredytowanych kosztów,
- uzależnianie przyjęcia od konsumenta wniosku o udzielenie pożyczki od jednoczesnego wyrażenia zgody na przesyłanie informacji handlowych drogą elektroniczną,
Kara pieniężna dla przedsiębiorcy
Za powyższe praktyki UOKiK nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w łącznej kwocie 240.842,00 zł. Decyzja nie jest ostateczna, ponieważ przedsiębiorca ma prawo odwołać się do sądu. Spółka zaniechała już stosowania części zakwestionowanych praktyk.
W jaki sposób zdaniem UOKiK należy podać wysokość oprocentowania zadłużenia przeterminowego
Przy tej okazji warto przywołać argumentację UOKiK, w zakresie podawania wysokości oprocentowania zadłużenia przeterminowanego. Nie wystarczy tutaj samo odesłanie do wskaźników NBP, niezbędne jest określenie wartości liczbowej:
W toku niniejszego postępowania zostało stwierdzone, że Optima w Umowie nie wskazuje wysokości (wartości liczbowej) odsetek za zadłużenie przeterminowane, a jedynie sposób wyliczenia stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego. W § 8 ust. 3 Umowy zostało wskazane, że „Roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, tj. stopa odsetek karnych za opóźnienie, o których mowa w § 8 ust. 1 i 2 niniejszej umowy, jest stopą zmienną i równa się czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, wskazanej każdorazowo w uchwale Rady Polityki Pieniężnej, publikowanej w Dzienniku Urzędowym Narodowego Banku Polskiego, Zmiana rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego następuje automatycznie w przypadku zmiany wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej”. W ocenie Prezesa UOKiK takie opisowe przedstawienie wysokości stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego nie spełnia wymagań ustawowych w zakresie określenia w umowie o kredyt konsumencki rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego.
W tym miejscu należy wskazać, iż konsument ma prawo do otrzymywania w umowie o kredyt konsumencki informacji w sposób przejrzysty, nie pozostawiający wątpliwości co do warunków, na których zostaje zawarta. Powyższa interpretacja wspiera również art. 29 ust. 3 u.k.k., który wskazuje, iż Umowa powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Zdaniem organu ochrony konsumentów odsyłanie w Umowie do innych źródeł mających wpływ na sposób prezentowania istotnych parametrów umowy utrudnia ustalenie faktycznego zakresu praw i obowiązków konsumenta. Słabsza strona stosunku obligacyjnego w momencie zawarcia umowy musi mieć możliwość w nieskomplikowany sposób ustalenia wysokości rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego. Informację tę powinien uzyskać bezpośrednio z samej umowy, a nie z innych aktów prawnych czy też decyzji organów państwowych (w tym wypadku NBP).
Uzależnianie przyjęcia wniosku o udzielenie pożyczki od udzielenia zgody na przesyłanie informacji handlowych drogą elektroniczną
UOKiK zwrócił również uwagę na bezprawny charakter uzależniania przyjęcia wniosku o udzielenie pożyczki od udzielenia przez konsumenta zgody na przesyłanie informacji handlowych drogą elektroniczną. UOKiK zwrócił uwagę, że oświadczenie woli o wyrażeniu zgody na przesyłanie konkretnych informacji handlowych musi posiadać charakter w pełni dobrowolny i nie może wynikać w sposób dorozumiany z innego oświadczenia woli:
W niniejszym postępowaniu Prezes UOKiK ustalił, iż Spółka w ramach udzielania kredytów konsumenckich, uzależnia złożenie przez konsumenta wniosku o udzielenie pożyczki od jednoczesnego wyrażenia zgody na przesyłanie informacji handlowych drogą elektroniczną. W pkt XII Wniosku o udzielenie pożyczki znajduje się zapis umowny w brzmieniu: „Wyrażam zgodę na przesyłanie informacji handlowych przez Optima S.A. w rozumieniu ustawy z dn. 18.07.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204 ze zm.)”. Powyższe postanowienie umieszczone zostało w jednej części dokumentu z pozostałymi postanowieniami umownymi oraz formularzem zawierającym dane identyfikacyjne konsumenta, jego status majątkowy, a takŜe oświadczenia w zakresie wyboru opcji dostępnych w ramach udzielanej pożyczki. Przy tak przygotowanym dokumencie konsument nie posiada możliwości odmowy wyrażenia zgody, gdyż ww. klauzula jest częścią całego dokumentu, którą przyszły pożyczkobiorca akceptuje w momencie podpisania przedmiotowego wniosku. Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, iż zgoda nie jest więc wyrażona w sposób swobodny, dowolny i niezależny w stosunku do innych oświadczeń woli konsumenta.
Podsumowanie
Postępowanie przeciwko spółce Optima zostało wszczęte w wyniku ogólnopolskich kontroli dotyczących reklam i opłat stosowanych przez nieobjętych nadzorem przedsiębiorców z branży finansowej. Aktualnie prowadzonych jest 81 postępowań dotyczących przedsiębiorców z branży usług finansowych nie objętych nadzorem, co pokazuje jak po aferze Amber Gold UOKiK kładzie nacisk na branże finansową. UOKiK na bieżąco monitoruje rynek usług finansowych. Analizowane są umowy, regulaminy oraz informacje zawarte w reklamach dotyczących m.in. kredytów hipotecznych, konsumenckich, pożyczek i lokat inwestycyjnych. Działania Urzędu dotyczą zarówno podmiotów objętych nadzorem (banki, SKOK-i) jak i pozostałych przedsiębiorców świadczących usługi finansowe.