Rządowe Centrum Legislacji bardzo krytycznie odniosło się do szeregu zmian proponowanych przez UOKiK w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów. Zarzuty są ciężkiej wagi – dotyczą między innymi ryzyka naruszenia dyrektywy w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich oraz samej Konstytucji RP. W niniejszym wpisie omówimy najważniejsze zarzuty ze strony RCL.
Zarzuty Rządowego Centrum Legislacji
W swoim piśmie Rządowe Centrum Legislacji uprzejmie zauważa:
[warning]sztuczne wykreowanie nowego rodzaju decyzji[/warning]
art. 23c ustawy, który – w ocenie RCL – w sposób sztuczny kreuje nowy rodzaj decyzji o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolony w odniesieniu do przedsiębiorców, którzy przed wydaniem tej decyzji „zobowiążą się do podjęcia lub zaniechania określonych działań”
[warning]niejasny charakter poglądu Prezesa UOKiK[/warning]
art. 31d ustawy przyznaje się Prezesowi UOKIK kompetencję w zakresie przedstawiania sądowi, z urzędu lub na wniosek sądu, istotnego poglądu w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów. Wyjaśnienia wymaga przede wszystkim, jaki charakter, z punktu widzenia postępowania sądowego, będzie mieć pogląd przedstawiony przez Prezesa UOKIK, jakiego rodzaju sądom pogląd ten będzie przedstawiany (czy tylko cywilnym, czy także karnym), jak również czy pogląd ten będzie przedstawiany w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów, czy też sam pogląd dotyczył będzie spraw z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów.
Nie jest także jasne, w jaki sposób Prezes UOKIK będzie identyfikował sprawy, w których z urzędu będzie przedstawiał swój pogląd. Brzmienie proponowanego przepisu wskazuje, że kompetencja Prezesa UOKIK w tym zakresie ma charakter fakultatywny. Fakultatywność ta nie może być jednak rozumiana jako całkowita swoboda oceny organu co do wykonania tej kompetencji lub jej niewykonywania. Natomiast w przypadku wniosku sądu o przedstawienie istotnego poglądu w sprawie rozważyć należałoby jednak obligatoryjność przedstawienia stanowiska przez Prezesa UOKIK
[warning]wyłączenie możliwości występowania konsumentów z wnioskiem o wszczęcie postępowania w zakresie uznania postanowienia za klauzulę niedozwoloną [/warning]
W uzasadnieniu do projektu nie wskazano przyczyn, dla których konsument pozbawiony został prawa formalnego zainicjowania postępowania mającego na celu zbadanie, czy postanowienia umów zawartych pomiędzy nim a przedsiębiorcą nie są klauzulami niedozwolonymi. Zauważyć przy tym należy, że tego rodzaju ograniczenie będzie mogło zostać uznane za naruszające art. 7 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Przepis ten nakazuje bowiem, aby obok „organizacji” także „osoby”, które mają uzasadniony interes, mogły wszcząć właściwe postępowanie w sprawie ustalenia, czy sprzedawcy lub dostawcy stosują uczciwe warunki w zawieranych przez siebie umowach z konsumentami.
Na marginesie zauważyć należy, że pozostawienie konsumentowi jedynie możliwości dochodzenia swoich praw w drodze tzw. kontroli incydentalnej (czyli w związku z dochodzeniem przez konsumenta roszczeń z umowy w postępowaniu cywilnym), przy wskazywanych w uzasadnieniu do projektu niedostatkach tego trybu, nie wydaje się być wystarczające dla stwierdzenia, że Polska wprowadziła skuteczny i efektywny mechanizm eliminowania z wzorców umów klauzul niedozwolonych, w którym uczestnikami są wszystkie osoby mające w tym uzasadniony interes, a zatem także konsument.
[warning]działanie prawa wstecz[/warning]
W konsekwencji dodania art. 99f ustawy konieczne będzie dodanie przepisu przejściowego, wyłączającego możliwość wszczęcia postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umów za niedozwolone, w przypadkach, w których na dzień wejścia w życie projektowanej ustawy, upłynął termin na wytoczenie powództwa określony w uchylanym art. 479[39 ]Kodeksu postępowania cywilnego. Brak takiego przepisu przejściowego uczyni dodawany art. 99f przepisem retroaktywnym w zakresie, w jakim będzie on dotyczył wzorców umów, których stosowania zaniechano na co najmniej 6 miesięcy przed dniem wejścia w życie ustawy. Termin przedawnienia wszczęcia postępowania administracyjnego w takich sprawach zacznie biec (na nowo) mimo upływu terminu dotychczasowego. W tym więc zakresie przepis art. 99f ustawy może być uznany za niezgodny z art. 2 Konstytucji RP.
[warning]zakup kontrolowany poza kontrolą[/warning]
Odnośnie dodawanego art. 105la ustawy, wskazać należy, że przepis ten przyznając Prezesowi UOKIK prawo do prowadzenia czynności zbliżonych w swym charakterze do czynności operacyjno-rozpoznawczych (quasi zakup kontrolowany z niejawną rejestracją zdarzeń w miejscach publicznych), nie przewiduje jednakże jakiejkolwiek kontroli sądowej dla tego rodzaju działań podejmowanych przez powyższy organ. Brak też przepisów dotyczących zasad gromadzenia, a następnie usuwania danych i informacji zebranych na podstawie tego przepisu. W związku z powyższym, w ocenie RCL, niezbędne jest odpowiednie uzupełnienie projektowanych przepisów, tak aby odpowiadały one standardom konstytucyjnym wyznaczonym w szczególności przez art. 42, art. 47 i art. 51 Konstytucji RP.
Niezbędne jest także wyjaśnienie, jaki ma być zakres przedmiotowy stosowania tego przepisu, tj. czy ma on obejmować jedynie czynności zmierzające do dokonania zakupu towarów, czy także usług.
[warning]prejudykat nie dla Prezesa UOKiK[/warning]
Decyzja administracyjna podlega więc swobodnej ocenie sądu, podobnie jak inne dowody, zgodnie z art. 233 Kodeksu postępowania cywilnego. Tym samym gwarantowana jest odrębność i niezależność sądów od innych organów, wynikająca z art. 173 Konstytucji RP.
Zaproponowana zmiana prowadzić ma natomiast do nadania szczególnej mocy takiemu środkowi dowodowemu jak decyzja Prezesa UOKIK, przesądzając równocześnie o wpływie takiej decyzji na wynik procesu. W ocenie RCL, rozwiązanie to jest asystemowe ze wskazanych wyżej przyczyn, w związku z czym postuluje się odstąpienie od jego wprowadzenia.
[warning]dostęp do tajemnicy bankowej[/warning]
zgodnie z art. 51 ust. 2 Konstytucji RP władze publiczne mogą pozyskiwać i gromadzić informacje o obywatelach tylko w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. Wprowadzenie proponowanej zmiany wymaga zatem szczegółowego uzasadnienia w aspekcie wskazanego wyżej konstytucyjnego ograniczenia, jak również analizy, w których z postępowań prowadzonych przez Prezesa UOKIK i w jakim zakresie, dostęp do tego rodzaju danych jest istotnie niezbędny. W szczególności wątpliwość budzi możliwość korzystania z danych stanowiących tajemnicę bankową w postępowaniu wyjaśniającym (z uwagi na jego wstępny charakter; postępowanie to poprzedza bowiem wszczęcie postępowania „właściwego”) oraz w postępowaniu w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (z uwagi na przedmiot tego postępowania, który – w ocenie RCL – wydaje się wykluczać potrzebę pozyskiwania przez Prezesa UOKIK danych dotyczących przedsiębiorcy objętych tajemnicą bankową).
Z całym stanowiskiem Rządowego Centrum Legislacji możesz się zapoznać tutaj: stanowisko RCL
Podsumowanie
Powyższe stanowisko Rządowego Centrum Legislacji zapowiada bardzo ciekawe prace nad projektem ustawy. Z niecierpliwością czekamy na odpowiedź Prezesa UOKiK na przedstawione stanowisko. Zastanawia jedynie fakt, dlaczego tak istotne kwestie nie zostały ustalone wcześniej bezpośrednio między UOKiK, a RCL.
Funkcja trackback/Funkcja pingback